МҰЗДЫҢ ФАЗАЛЫҚ ДИАГРАММАСЫНДАҒЫ 1Һ МҰЗ ТҮРІНІҢ СЕРПІМДІЛІК ЖӘНЕ ЖЫЛУЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІНЕ ТЕМПЕРАТУРАНЫҢ ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ

Г.Х.  Оразымбетова; Т. Бижигитов

doi:10.55956/

Авторлар

DOI:

Тірек сөздер:

ультрадыбыстық толқындар, серпімділік коэффициенттер, пьезоэлемент, автоматтандырылған жүйелер, серпімді толқындардың орташа жалдамдығы

Аңдатпа

Ғылыми мақалада 300 МПа және 500 МПа қысымдар мен (100 – 170) К температура аралығында мұздың төменгі температурасы мен жоғары қысымдағы фазалық диаграмасындағы 1һ мұз түріндегі ультрадыбыс толқындарының жылдамдықтары мен көлемдерінің өзгерістері алғашрет тәжірибе жүзінде өлшеніп, теориялық тұрғыдан көлемдік жылулық ұлғаю коэффциентінің, келтірілген және Дебай температурасы мен меншікті жылу сыйымдылығының тұрақты қысымдарда температураға тәуелділіктері есептеліп, графиктері тұрғызылды. Ғылыми – зерттеу жұмысында үлгінің көлемінің өзгерісінің температураға тәуелділігін өлшеу, жылулық көлемдік ұлғаю коэффициентін бағалауға мүмкіндік туғызды. 1һ мұз түрінің изобаралық өзгерістердегі көлемдік ұлғаю коэфициентін есептеу фазалық түрленуге дейін V=V(T графигін∙ дифференциалдау арқылы таптық. Тәжірибелік өлшеулер жүргізу үшін қондырғы жинастырылды. Оның бірінші бөлігі жоғары қысым (0 – 2500) МПа мен төменгі (90 – 250 К температурада жұмыс істейтін үш қабатты поршень – цилиндр типті камерадан, ал екінші бөлігі камераның ішінде орналасқан үлгінің температурасы мен қысымын автоматты түрде өзгертіп, бақылайтын өлшеуіш құралдан, үшіншсі зерттелетін 1һ мұз түрінде тарайтын серпімді толқындардың жылдамдықтарын өлшейтін ультрадыбысты импульсті жүйеден тұрады. Поршеннің орын ауыстыруы, үлгінің температурасы мен қысымын өзгерістерін өлшеу автоматтандырылған жүйенің көмегімен іске асырылды. Қондырғы мұздың P – T координатасындағы фазалық диаграммасындағы мұз түрлерінің бір – күйден екінші, үшіншісі, бесінші, алтыншы күйлерге түрленулерін зерттеу арқылы тексердік. Біз жинастырған қондырғыда алынған нәтиже ғылыми мақаланың авторыныкімен сәйкес келеді.

Библиографиялық сілтемелер

1. Hobbs, P. V. Ice Physics Oxford, Clarendon Press. 1974, 837 p

2. Эизенберг, Д. Кауцтан структура и свойства воды [Текст] / Д.Эизенберг, В.Эизенберг. - Л.: Гидрометеоиздат, 1975. с. 280

3. Bizhigitov, T. Study the Diagram of the Thermodynamic State office at High – Pressure and how – Temperature in P / T. Bizhigitov, A. Sembiyeva. – T Coordinate. Journal of Adv. Research in Dynamical control, vol. 11, № 6, 2019

4. Бижигитов, Т. Жалпы физика курсы [Мәтін] / Т.Бижигитов. - «Лантар Books», Алматы 2024,492 б.

5. Бижигитов, Т. Статистикалық физика. Физикалық кинетика негіздері. Оқулық / Т. Бижигитов. - Алматы, Альманахъ 2022, - 256 б.

6. Смирнова, Н.А. Метод статистический термодинамики и физической химии. Учебное пособие [Текст] / Н. А. Смирова. - Москва “Высшая школа”, 1982, с. 449

7. Ормонт, Б.Ф. Введение в физическую химию и кристаллохимию полу проведников, Учебное пособие [Текст] / Б. Ф. Ормонт. - Москва, “Высшая школа”, 1982, с. 519

8. T. Bizhigitov., E. Zhymadilov Methods of mathematical Physics Universitybook, Almaty, “Lantaz books”, 2023, page 370

9. T. Bizhigitov, E.Zhymadilov Studu dependence of Yongs, sheer modulus and ultrasonic waves propagation of the VI ice modification to the pressure at a constant temperature. Bulletin of L.N. Gumilyov Eurasian National university physics. Astronomy series. №4 (133), 2020.

10. T. Bizhigitov, A. Yelibaatva. The dependence of the compression modulus office – six and the coefficient of volume expansion on pressure and temperature. Bulletin of KazNPU.named after Abai, series “Physical and Mathematical sciences" No. 2(70), 2020

МҰЗДЫҢ ФАЗАЛЫҚ ДИАГРАММАСЫНДАҒЫ 1Һ МҰЗ ТҮРІНІҢ СЕРПІМДІЛІК ЖӘНЕ ЖЫЛУЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІНЕ ТЕМПЕРАТУРАНЫҢ ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ